"Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα..."

Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2013

"Γιατί διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά"


Ανέκδοτη ομιλία του Ι.Θ. Κακριδή, με θέμα "Γιατί διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά" 

Αληθιν λυπομαι που τον καιρό αυτ εμαι αναγκασμένος να βρσκομαι μακρι απ την Ελλδα, κι τσι στερθηκα τη χαρ να πρω μρος στο Συνδριο αυτ, που σκοπ χει να μελετσει τις βασικς αρχς των νων θεσμν που αποφσισε το Υπουργεο Παιδεας στην προσπθει του ν’ ανυψσει μσα στ’ λλα και τη Μση Εκπαδευση. Τποτε δεν μπορε ν’ αντικαταστσει την παρουσα του ανθρπου. Αν, παρ’ λους τους δισταγμος, αποφσισα στο τλος να καταγρψω μερικς μου σκψεις και να παρακαλσω να διαβαστον μπροστ στην ολομλεια του Συνεδρου, αυτ γινε γιατ δεν θελα ν’ απουσιζω ολωσδιλου απ μια τσο μεγλη συγκντρωση συναδλφων–για να θμα μλιστα τσο σημαντικ για τη μελλοντικ προκοπ του τπου μας.

Επαναστατικ εναι το νο εκπαιδευτικ σστημα απ πολλς πλευρς. Η πιο επαναστατικ απ λες τις καινοτομες του εναι σως η απφαση, στο τριτξιο Γυμνσιο οι αρχαοι λληνες κλασικο να διδσκονται απ μετφραση, και μνο στην τελευταα τξη να δνεται μια γενικ εισαγωγ στους νμους του αρχαου αττικο λγου. Ο νεωτερισμς αυτς δημιουργε να πλθος προβλματα στην πραχτικ του εφαρμογ, προκαλε μως και καθαρ θεωρητικς απορες. Το μεγλο πρβλημα, που εναι φυσικ να βασανζει τον καιρ αυτ το φιλλογο του Γυμνασου, εναι αν το νο σστημα θα μπορσει ν’ ανταποκριθε στο βασικ σκοπ της διδασκαλας των αρχαων Ελληνικν, τη στιγμ που ο αρχαος λγος θα πψει ν’ ακογεται αυτοσιος στο Γυμνσιο.

Γιατ αλθεια διδσκουμε τα αρχαα ελληνικ στα παιδι που θλουμε να μορφσουμε, σε τσο πολλς ρες μλιστα;

Τρεις εναι οι κριοι λγοι που μας υποχρενουν να βοηθσουμε τα παιδι μας να επικοινωνσουν σο γνεται περισστερο με τον αρχαο κσμο.

Πρτα απ’ λα, γιατ εμαστε κι εμες λληνες. Απ τον καιρ του Ομρου ως σμερα χουν περσει κπου δυο χιλιδες εφτακσια χρνια. Στους αινες που κλησαν οι λληνες βρεθκαμε συχν στο απγειο της δξας, λλοτε πλι στα χελια μιας καταστροφς ανεπανρθωτης∙ νικσαμε και νικηθκαμε αμτρητες φορς∙ δοκιμσαμε επιδρομς και σκλαβις∙ αλλξαμε θρησκεα∙ στους τελευταους αινες η τεχνικ επιστμη μετασχημτισε βασικ τη μορφ της ζως μας∙ και μως κρατηθκαμε λληνες, με την δια γλσσα–φυσικ εξελιγμνη–, με τα δια ιδανικ, τον διο σε πολλ χαραχτρα και με να πλθος στοιχεα του πολιτισμο κληρονομημνα απ τα προχριστιανικ χρνια. Στον πνευματικ τομα καννας λας δεν μπορε να προκψει, αν αγνοε την ιστορα του, γιατ γνοια της ιστορας θα πει γνοια του διου του διου του εαυτο του. Εμαι λληνας, συνειδητς λληνας, αυτ θα πει, χω αφομοισει μσα μου την πνευματικ ιστορα των Ελλνων απ τα μυκηναϊκ χρνια ως σμερα.

Ο δετερος λγος που μας επιβλλει να γνωρσουμε την αρχαα πνευματικ Ελλδα εναι τι εμαστε κι εμες Ευρωπαοι. Ολκληρος ο Ευρωπαϊκς πολιτισμς στηρζεται στον αρχαο Ελληνικ, με συνδετικ κρκο τον ρωμαϊκ. Με τους λλους Ευρωπαους μας δνει ββαια και ο Χριστιανισμς, σο και να μας χωρζουν ορισμένα δόγματα. Μα και ο Χριστιανισμός έπρεπε να δουλευτεί πρώτα με την Ελληνικ σκψη, για να μπορσει ν’ απλσει πειτα στον ευρωπαϊκ χρο. Η ρζα του πολιτισμο των Ευρωπαων λων εναι ο αρχαος ελληνικς στοχασμς και η τχνη, γι’ αυτ δεν μπορε να τα αγνοε κανες, αν θλει να αισθνεται πως πνευματικ ανκει στην Ευρπη.

Μα ο κυριτερος λγος που δεν επιτρπεται οι νοι μας ν’ αγνοον την αρχααν Ελλδα εναι λλος: στην Ελλδα για πρτη φορ στα χρονικ του κσμου ανακαλφτηκε ο νθρωπος ως αξα αυτνομη, ο νθρωπος που θλει να κρατιται ελεθερος απ κθε λογς σκλαβι, και υλικ και πνευματικ. Μσα στους λαος που περιβλλουν τον ελληνικ χρο στα παλι εκενα χρνια υπρχουν πολλο με μεγλο πολιτισμ, πνω απ’ λους οι Αιγπτιοι και οι Πρσες. Οι λαο μως αυτο οτε γνωρζουν οτε θλουν τον ελεθερο νθρωπο. Το απολυταρχικ τους σστημα επιβλλει στα τομα να σκβουν αδιαμαρτρητα το κεφλι μπροστ στο βασιλα και στους θρησκευτικος αρχηγος. Η ελεθερη πρξη και η ελεθερη σκψη εναι γνωστα στον εξωελληνικ κσμο. Και οι λληνες; Πρτοι αυτο, σπρωγμνοι απ μια δναμη που βγανει απ μσα τους και μνο, την δεσποτεα θα την μεταλλξουν σε δημοκρατα, και απ την βουλη, ανεθυνη μζα του λαο θα πλσουν μια κοινωνα απ πολτες ελεθερους, που καθνας τους να νιθει τον εαυτ του υπεθυνο και για τη δικ του και για των λλων την προκοπ. Ο στοχασμς εναι κ’ αυτς ελεθερος για τα πιο τολμηρ πετματα του νου και της φαντασας. Ο λληνας εναι ο πρτος, που εν ξρει πως δεν μπορε ατιμρητα να ξεπερσει τα σνορα του ανθρπου και να γνει θες, μως κατχεται απ μια βαθι αισιοδοξα για τις ανθρπινες ικαντητες και εναι γεμτος αγπη για τον νθρωπο, που τον πιστεει ικαν να περσει τις ατλεις του και να γνει αυτ που πρπει να εναι−ο τλειος νθρωπος.

Αυτ η πστη στον τλειον νθρωπο, συνδυασμνη με το βαθ καλλιτεχνικ ασθημα που χαρακτηρζει την ελληνικ φυλ, δνει στον αρχαον λληνα τον πθο και την ικαντητα να πλσει πλθος ιδανικς μορφς σε ,τι καταπινεται με το νου, με τη φαντασα και με το χρι: στις απριττες μορφς που σχεδιζουν οι τεχντες στα αγγεα της καθημερινς χρσης, στη μεγλη ζωγραφικ, στην πλαστικ του χαλκο και του μαρμρου, πνω απ’ λα στο λγο τους, και τον πεζ και τον ποιητικ.

Αυτν τον κσμο θλουμε να δσουμε στα παιδι μας, για να μορφωθον∙ για να καλλιεργσουν τη σκψη τους αναλοντας τη σκψη των παλιν Ελλνων∙ για να καλλιεργσουν το καλλιτεχνικ τους ασθημα μελετντας ,τι ωραο πλασε το χρι και η φαντασα των προγνων τους∙ για να μπορσουν κι αυτο να νισουν τον εαυτ τους αισιδοξο, ελεθερο και υπεθυνο για τη μορα του ανθρπου πνω στη γη∙ προπαντς για να φουντσει μσα τους ο πθος για τον τλειον νθρωπο.
 
Για να διαβάσετε τη συνέχεια της ομιλίας πατήστε εδώ

Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2013

Τα παιδιά μελετούν, αλλά δεν κατανοούν



Tης Βασιλικής Χρυσοστομίδου

«Πολλές φορές διαβάζω και δεν καταλαβαίνω, όχι μόνο τους αρχαίους αλλά και αυτούς που είναι κάτι σαν… αρχαίοι – Καβάφη, Παπαδιαμάντη» (Ελευθερία, Γ΄ Λυκείου). «Oταν τα κείμενα είναι αρχαία με νέα ελληνικά μαζί, μου φαίνονται πολύ περίεργα. Δυσκολεύομαι να καταλάβω, θέλει πολλή ανάλυση. Θυμάμαι τον “Κρητικό” (σ.σ. Διον. Σολωμός), είδα κι έπαθα να βγάλω άκρη. Εκτός σχολείου, δε μ’ αρέσει να διαβάζω». (Βασίλης, Γ΄ Λυκείου). «Εξαιρώντας τα μαθήματα που μ’ ενδιαφέρουν για τις Πανελλήνιες, θα χρειαστώ περισσότερο χρόνο να κατανοήσω ένα κείμενο». (Δημήτρης, Β΄ Λυκείου).«Δυσκολεύομαι να γράψω. Δεν έχω ιδέες ή όταν έχω, δεν μπορώ να τις αναπτύξω. Εκθεση, πάω φροντιστήριο, μαθαίνω “πακέτα λέξεων”, τα γράφω. Αλλα βιβλία, ποτέ – μόνο Χάρυ Πόττερ παλιότερα. Προτιμώ ταινίες». (Σταύρος, Β΄ Λυκείου).

«Καταλαβαίνουν τα παιδιά όταν μελετούν;», το ερώτημα που θέσαμε σε εκπαιδευτικούς:
«Οχι! Κατηγορηματικά όχι!», θα πει χωρίς δεύτερη σκέψη η κ. Ευαγγελία Ρίζου, φιλόλογος και λυκειάρχης. Την άποψή της συμμερίζονται οι συνάδελφοί της φιλόλογοι, κ. Καίτη Σερέτη και Ευγενία Λέκκα, με πολυετή εμπειρία στις τρεις τάξεις του λυκείου. «Αρνητικά μπροστά στο συνεχές κείμενο τα παιδιά μας. Βαριούνται και φοβούνται. Η λεξιπενία ιδιαίτερα αισθητή, ενώ πρόβλημα υπάρχει τόσο στην κατανόηση, όσο και στις γνώσεις και την ορθογραφία», «χαρτογραφεί» την κατάσταση η λυκειάρχης. «Ο,τι έχει ιδιώματα ή πιο “υψηλό” λόγο το απορρίπτουν. Τους έδωσα τη “Χωματερή της Πληροφόρησης” του Γιανναρά για επεξεργασία και περίληψη στο σπίτι. Μόνο πέντε παιδιά το έφεραν. Για τους υπόλοιπους, εξαιρετικά δύσκολο. Οσο για “μαργαριτάρια”; Δεν τα προλαβαίνω. “Ο ήλιος βασιλεύει”, διαβάσαμε. “Τι ώρα της μέρας είναι”; ρωτάω. “Μεσημέρι”, “Γιατί;”, “Επειδή ο ήλιος είναι ψηλά, σα βασιλιάς”, η απάντηση μαθητών λυκείου!», σταχυολογεί στιγμιότυπα η κ. Σερέτη.
«Το επίπεδο εγγραμματισμού διαρκώς πέφτει στην Ελλάδα», σχολιάζει η κ. Λέκκα. «Οι ίδιοι κατεβάσαμε τον πήχυ, απολαμβάνουμε την παιδεία που θέλουμε. Δεν ζητάμε πλέον δοκίμια από τα παιδιά, περιοριζόμαστε σε “πρακτικά” κείμενα, όπως επιστολές». «Η ανεπάρκεια στον λόγο δεν αποτελεί δική μας αποκλειστικότητα», προσθέτει η κ. Σερέτη: «Στο βιβλίο της Νατάσας Μπολονή “Τα χαμένα παιδιά” περιγράφεται αντίστοιχη κατάσταση στα δημόσια γαλλικά σχολεία, όπου μάλιστα καταργήθηκε η συγγραφή δοκιμίου, εξαιτίας της δυσκολίας των παιδιών να ανταποκριθούν».

Τι φταίει
Πού αποδίδουν οι ειδικοί το πρόβλημα; «Ισως φταίει η εικόνα, στην οποία έχουν εθιστεί τα παιδιά μας», αποφαίνεται η λυκειάρχης. «Εξοικειωμένα με το επιφανειακό, το Διαδίκτυο καθώς και τα greekglish, τον γρήγορο ρυθμό ζωής, αδυνατούν να επεξεργαστούν ένα κείμενο, να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματα. Επιπλέον, δεν είναι μυημένα στη λογοτεχνία – συνήθως το ίδιο το περιβάλλον τους δεν ευνοεί τη φιλαναγνωσία». «Ούτε εφημερίδα δεν διαβάζουν τα παιδιά μας, πράγμα που αποτυπώνεται και στο γράψιμό τους», ομονοεί η κ. Λέκκα. «Το πρόβλημα επιδεινώνεται από τον μεγάλο όγκο της ύλης, ο οποίος είναι αντιστρόφως ανάλογος με τον διαθέσιμο χρόνο. Αποτέλεσμα; Οι μαθητές να προσπερνούν τα κείμενα. Η αφομοίωση και η απομνημόνευση είναι οι δύο αντίπαλες δυνάμεις, με τη δεύτερη να υπερισχύει. Η αγωγή του μαθητή, που αποτελεί τον κατ’ εξοχήν ρόλο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, παραγκωνίζεται. Οι διάφοροι πειραματισμοί στην εκπαίδευση, η απουσία συνέχειας, ευθύνονται εξίσου για τη φθίνουσα πορεία του εγγραμματισμού».
Σύμφωνα με την κ. Ρίζου, «ο καθηγητής πρέπει να δώσει κίνητρα στα παιδιά να αγαπήσουν τον λόγο, να τα μυήσει στο μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας. Στη συνηθισμένη απορία τους “γιατί μαθαίνουμε αρχαία αφού δεν τα χρησιμοποιούμε;”, οφείλει να εστιάσει στο γεγονός ότι τη γλώσσα, εκτός της συγχρονικής της διάστασης, πρέπει να την κατακτάς στη διαχρονική της πορεία. Αντίθετα, μπαίνει σήμερα ο φιλόλογος, διδάσκει ένα “λύω” και τέλος. Δυστυχώς, έχουμε γίνει γρανάζια ενός μηχανισμού χωρίς ουσία, με απόλυτο προσανατολισμό τις Πανελλαδικές, ένα μάθημα που γίνεται διεκπεραιωτικά, ενώ τα ίδια τα παιδιά μετατρέπονται σε άλογα κούρσας».

Ο ρόλος του σχολείου, αλλά και των γονέων
«Οχι μόνο όταν διαβάζουν Παπαδιαμάντη αλλά και όταν μελετούν ένα κεφάλαιο Φυσικών Επιστημών, Ιστορίας ή Γεωγραφίας, τα σημερινά παιδιά συχνά αντιμετωπίζουν τον σχολικό λόγο σαν «ξένη γλώσσα"», επισημαίνει ο κ. Ηλίας Ματσαγγούρας, καθηγητής Διδακτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
«Η ικανότητα του μαθητή να διαβάζει, να κατανοεί και να συνθέτει κείμενα διαφορετικού είδους, η έννοια δηλαδή του εγγραμματισμού στη σχολική κοινότητα, δεν έχει κατακτηθεί από την πλειοψηφία των παιδιών. Αυτό δεν είναι μόνο απόρροια του δύσκολου λεξιλογίου αλλά και της εσωτερικής δομής και διάρθρωσης του κειμένου». Γιατί; «Οσο απομακρυνόμαστε από τον αφηγηματικό λόγο και εισάγεται στα σχολικά εγχειρίδια ο επιστημονικός –έστω απλοποιημένος– δυσχεραίνει η προσπάθεια προσπέλασης. Τα παιδιά μας δεν υστερούν σε νοημοσύνη. Καλούνται όμως να διαχειριστούν την ύλη βιβλίων, κατά κανόνα ένα με δύο χρόνια πάνω από την ηλικία του μέσου μαθητή ενώ ο διαθέσιμος χρόνος αποτελεί πλέον αγαθό σε ανεπάρκεια. Αντί για την κάλυψη της ύλης, ας εστιάσουμε στην ικανότητα του παιδιού να κατανοεί τις ερωτήσεις, να δίνει απαντήσεις, αλλά και να διατυπώνει το ίδιο ερωτήσεις. Να επεξεργάζεται με αυτονομία τα δεδομένα του, να αντιλαμβάνεται τις μεταξύ τους σχέσεις. Η σταδιακή προσαρμογή του μαθητή σε όσο γίνεται περισσότερα και διαφορετικών ειδών κείμενα, μέσα από μία διαδρομή διαβαθμισμένης δυσκολίας και σύγχρονης διδακτικής προσέγγισης, υποστηρίζει τον στόχο».
Σε ό,τι αφορά τους εκπαιδευτικούς, ο κ. Ματσαγγούρας επισημαίνει: «Ενώ το να κατέχουν το αντικείμενο των σπουδών τους είναι προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ, από μόνη της δεν φτάνει. Αποτέλεσμα, όταν αποφοιτούν, να μην είναι έτοιμοι να διδάξουν. Απαραίτητη λοιπόν εδώ η βελτίωση καθώς και η συνεχής επιμόρφωσή τους αργότερα». Επιπλέον, ο μέχρι τώρα «πυροσβεστικός» ρόλος αντιμετώπισης των προβλημάτων πρέπει να εγκαταλειφθεί. «Αναγκαίος ο μεσο- και μακροπρόθεσμος προγραμματισμός, εγγύηση για συνοχή και συνέχεια στο βάθος όλης της σχολικής ζωής, επιτρέποντας παράλληλα πειραματισμούς, στο πλαίσιο των προκλήσεων της κάθε εποχής».

Ο ρόλος των γονέων
Την προαγωγή της γνώσης οφείλουν να υποστηρίξουν και οι γονείς. Πώς; «Μιλώντας από την αρχή στο παιδί επεξηγηματικά, ερμηνευτικά και σχολιαστικά, όχι μόνο καθοδηγητικά. Εμπλεκόμενοι στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εκθέτοντάς το σε προσλαμβάνουσες, ανάλογες με την ηλικία του».

http://www.kathimerini.gr/   (23/02/2013)