Θεματικοί Κύκλοι για την Έκθεση: Λακωνικότητα

Στις καθημερινές μας συζητήσεις αλλά και στις διάφορες εκπομπές, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές, ακούμε συχνά την προτροπή: απάντησέ μου με συντομία, απάντησέ μου επί της ουσίας, απάντησέ μου με λακωνικότητα. Τι όμως είναι η λακωνικότητα και ποια η σημασία της για την επικοινωνία μας; Με τον όρο λακωνικότητα εννοούμε τη σύντομη διατύπωση των απόψεών μας, προφορικά ή γραπτά, χωρίς να παραβλέπεται η πληρότητα του νοήματος.

Η ικανότητα της σύντομης κι ακριβούς απόδοσης των νοημάτων θεωρούνταν στην αρχαιότητα αρετή. Οι Σπαρτιάτες και οι Λάκωνες, γενικότερα, φημίζονταν ιδιαίτερα για το σύντομο τρόπο έκφρασής τους κι αυτό το επιβεβαιώνει κι ο όρος λακωνικότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες, μάλιστα, είχαν προσδώσει στην αρετή αυτή και φιλοσοφική διάσταση, όπως διαφαίνεται κι από την εύστοχη  άποψη: «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν». Επίσης, κι άλλες συμβουλές και προτροπές τους αναφέρονταν στην αρετή αυτή. Οι φράσεις : « μη εν πολλοίς ολίγα λέγε, αλλά εν ολίγοις πολλά » , «οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ, ἀλλ᾿ ἐν τῷ εὖ τὸ πολύ»  φανερώνουν τη σημασία που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στη συντομία του λόγου.

Η σημασία της στην καθημερινή μας ζωή είναι σημαντική. Καταρχάς εντοπίζουμε τις συζητήσεις και την επιχειρηματολογία μας στο ζητούμενο και μόνο σ’ αυτό. Οι πλατειασμοί, οι περιττολογίες και οι παρεκβάσεις οδηγούν σε φυγόκεντρο τρόπο συζήτησης, με αποτέλεσμα να ελλοχεύει ο κίνδυνος αποπροσανατολισμού κατά τη διάρκεια της συζήτησης. Η προσοχή των συνομιλητών, πιθανώς να στραφεί, εσκεμμένα ή όχι, σε δευτερεύουσες πλευρές του θέματος και να δυσχεραίνεται η δυνατότητα ορθών διαπιστώσεων και συμπερασμάτων.

Παράλληλα, με τη λακωνικότητα ο λόγος γίνεται λιτός, σαφής, πυκνός και κυριολεκτικός. Οι αρετές αυτές είναι σημαντικές, όχι μόνο γιατί οι συνομιλητές κατανοούν το περιεχόμενο του θέματος, αλλά και γιατί διευκολύνεται η επιχειρηματολογία των διαλεγομένων. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται οι παρανοήσεις, οι αοριστολογίες, οι αμφίσημες φράσεις. Έτσι, οι συνομιλητές με σαφή γνώση των δεδομένων οδηγούνται σε ασφαλή συμπεράσματα.

Ακόμη, με τη λακωνικότητα κερδίζεται πολύτιμος χρόνος. Φωτίζονται γρηγορότερα οι πλευρές των ζητούμενων θεμάτων, διατυπώνονται ευχερέστερα οι εκτιμήσεις, οδηγούμαστε ταχύτερα σε συμπεράσματα και προβαίνουμε έγκαιρα στη λήψη των αναγκαίων μέτρων ή τη διόρθωση εσφαλμένης πορείας.    

Θα ήταν παράλειψη να μην επισημάνουμε ότι η λακωνικότητα συντελεί και στο να παρακολουθούν οι ακροατές, οι συνομιλητές και οι αναγνώστες με περισσότερο ενδιαφέρον τη διαπραγμάτευση του θέματος. Ο περιεκτικός, σύντομος και σαφής λόγος στη διατύπωση των νοημάτων είναι εύληπτος και δεν κουράζει, όπως γίνεται, αν χαρακτηριστικό της αφήγησης είναι η φλυαρία, η λογοκοπία και η απεραντολογία.

Οφείλουμε να επισημάνουμε πως η λακωνικότητα αποτελεί αρετή, μόνο όταν με λίγες λέξεις αποδίδεται πλήρως το νόημα, το περιεχόμενο όλων όσων θέλουμε να πούμε. Η λεξιπενία, η ατέλεια στην έκφραση ή στην απόδοση του νοήματος δεν είναι αρετές αλλά αδυναμίες έκφρασης. Επίσης, όταν η λακωνικότητα είναι αποτέλεσμα εσωστρέφειας, καταστρατηγεί το διάλογο και δημιουργεί προσκόμματα στην επικοινωνία των ατόμων. Ακόμη, πρέπει να γνωρίζουμε πως για να εκφραστεί κάποιος με λακωνικότητα δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Απαιτείται άνετος χειρισμός της γλώσσας, πειθαρχία λόγου, βαθιά γνώση του θέματος και ξεκάθαρη άποψη γι’ αυτό.

Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις που ο λόγος επιβάλλεται  να είναι αναλυτικός. Όταν το απαιτεί η πνευματική στάθμη του ακροατηρίου ή όταν αναφερόμαστε σε περιγραφές κι αφηγήσεις, που παίζει ρόλο και η λεπτομέρεια, απαιτείται η αφήγηση να είναι λεπτομερής και διεξοδική. Ακόμη στο σχολείο, κατά τη διδασκαλία ορισμένων ενοτήτων κι εννοιών ή την αφήγηση γεγονότων, απαιτείται αναλυτική έκφραση σε σχέση πάντα όχι μόνο με τη δυσκολία του θέματος, αλλά και με την αντιληπτική ικανότητα των μαθητών, τη δυνατότητα κατανόησης  κι αφομοίωσης όσων διδάσκονται.

Παναγιώτης Σαλαγιάννης, Λόγος και Αντίλογος, σελ. 121-122

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (100-120 λέξεις).

                                    Μονάδες 25

Β1. «Η λεξιπενία, η ατέλεια στην έκφραση ή στην απόδοση του νοήματος δεν είναι αρετές αλλά αδυναμίες έκφρασης»: να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης του κειμένου σε μία παράγραφο (70-90 λέξεις).

Μονάδες 10

Β2. Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία και τον τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου του κειμένου.

Μονάδες 7

Β3.       α) προτροπή, διαφαίνεται, ελλοχεύει, δυσχεραίνεται, εγχείρημα: Να γράψετε ένα (1) συνώνυμο για κάθε λέξη του κειμένου.

            β)  σύντομη, κυριολεκτικός, σαφής, εύληπτος, καταστρατηγεί: Να γράψετε ένα (1) αντώνυμο για κάθε λέξη του κειμένου.

Μονάδες 10

Β4.       α) Να δώσετε στο κείμενο έναν τίτλο με μεταφορική σημασία.

            β) Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των παραγράφων του κειμένου;

Μονάδες 8

Γ. Στο σχολείο σας διοργανώνετε μία συζήτηση με θέμα «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν». Ως εκπρόσωπος του Δεκαπενταμελούς του σχολείου σας ετοιμάζετε μία εισήγηση στην οποία υποστηρίζετε την θέση ότι η λακωνικότητα είναι αρετή και αναφέρετε σε ποιες περιστάσεις της καθημερινής μας ζωής είναι απαραίτητη (400-500 λέξεις).

Μονάδες 40