Η Συμβουλευτική Ψυχολογία στην Ειδική Αγωγή: Η Επαγγελματική Εξουθένωση των Εκπαιδευτικών Ειδικής Αγωγής

3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Συμβουλευτικής Ψυχολογίας

"Συμβουλευτική Ψυχολογία: Εφαρμογές - Προκλήσεις"

Ρέθυμνο, 6 - 9 Μαϊου 2010

Αναγνωστοπούλου Θεοδώρα, Γάκη Ανδρονίκη

Αντωνίου Αλέξανδρος - Σταμάτιος

Η επαγγελματική εξουθένωση (burnout) συνιστά ένα σύνδρομο αρνητικής επίδρασης του εργασιακού στρες το οποίο αυξάνεται όταν υπάρχει παρατεταμένη και κλιμακούμενη πίεση και εμφανίζεται κυρίως σε άτομα που ασκούν κοινωνικό λειτούργημα. Σύμφωνα με το Maslach Burnout Inventory (ΜΒΙ), οι διαστάσεις της επαγγελματικής εξουθένωσης αναφέρονται σε: συναισθηματική εξάντληση, αποπροσωποποίηση και μειωμένη αίσθηση προσωπικών επιτευγμάτων. Μια από τις επαγγελματικές ομάδες που βιώνει έντονα τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι οι εκπαιδευτικοί ειδικής αγωγής. Αυτό συμβαίνει γιατί η ειδική αγωγή αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή εκπαίδευσης, καθώς οι διαφορετικές συνθήκες διδασκαλίας και η προσαρμοσμένη παροχή του εκπαιδευτικού έργου συνηγορούν σε μια προσανατολισμένη σε άλλους σκοπούς, μέσα και μεθόδους εκπαίδευση. Όπως προκύπτει από τα διεθνή ερευνητικά δεδομένα, οι παράγοντες που επηρεάζουν την επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών διακρίνονται σε: α) οργανωτικούς (έλλειψη προσωπικού, ανυπαρξία σχεδιασμού δράσης και ρόλων, απειρία εκπαιδευτικών, απουσία απαιτούμενου εποπτικού υλικού και οικονομικής ενίσχυσης), β) διαπροσωπικούς (ανταγωνιστικές σχέσεις, συμμόρφωση σε κανόνες, ωράριο, υπερβολικές απαιτήσεις) και γ) αμιγώς προσωπικούς (χαμηλά επίπεδα αυτοαποτελεσματικότητας, αναστολή προσδοκιών, σύγκρουση αξιών). Επίσης, σημαντικό ρόλο στην όλη επίδραση διαδραματίζουν και παράγοντες όπως: ηλικία, φύλο, επίπεδο τάξης, οικογενειακή κατάσταση, προϋπηρεσία και πολιτιστικό πλαίσιο του εκπαιδευτικού. Τέλος, κρίνεται απαραίτητη η συνδρομή από την πολιτεία με την παροχή χρηματοδότησης και προϋποθέσεων συνεκπαίδευσης, με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, την παροχή υπηρεσιών συμβουλευτικής και υποστήριξης αλλά και την  ενεργοποίηση στρατηγικών αντιμετώπισης από την πλευρά των ίδιων των εκπαιδευτικών.